İstenmeyen Alışkanlığı Değiştirmek Duygusal ve Davranışsal Boyutları

Davranışlarımızın birçoğunun zararımıza işler gibi göründüğünü biliyoruz. Örnek olarak aşırı yeme, saç yolma ya da tırnak yeme gibi davranışları sayabiliriz. Bağımlılık ve zorlantılar da aslında birer kötü alışkanlıktır. Alışkanlıklarımızı tetikleyen duygusal ve davranışsal olguları inceleyelim, bakalım bunların bizi istenmeyen alışkanlığı değiştirmek konusunda farklı bir noktaya götürmesini sağlayabiliyor muyuz.

İstenmeyen bir alışkanlığı değiştirmek zaman ve çaba gerektirebilir ama her zaman mümkündür.

İstenmeyen Alışkanlığı Değiştirmek İçin Mesajını Anlayın – Duygusal Boyut Üzerinde Çalışma

Kötü alışkanlığınızı bilinçli olarak istemeseniz bile belli ki içinizde sizi istemediğiniz şekilde davranmaya zorlamak üzere programlanmış bir süreç var. Kötü alışkanlığınızı yüzeyin altında patlayan bilinçsiz bir enerji olarak düşünün – yüksek benliğinizin beden, zihin ve ruh birliğini sağlamak amacıyla sizi bir şeyle ilgilenmeye davet etmesi olarak görün.

İlk adım, kötü alışkanlığınıza sebep olan bu süreçle yeniden bağlantı kurmaktır. Alışkanlığınızın işlevlerini ortaya çıkaracak sorulardan biri şudur: “Alışkanlığım bana ne konuda yardımcı oluyor?” Bazı danışanlarımın kötü alışkanlıklarının işlevi anneleriyle, babalarıyla, kardeşleri ya da eşleriyle bağlantı kurmalarını sağlamaktı. Bir başka danışanımın sağlığı hakkında endişelenme zorlantısının babasına karşı duyduğu öfkeyi ifade etmenin ve eşiyle yakınlaşmaktan kaçınmanın bir yolu olduğunu görmüştük. Küçük bir kızın tırnaklarını yemesi derste canı sıkıldığı zaman sessiz durabilmesine yardım ediyordu. Sınıf kurallarına sorgulamadan uymaksa öğretmenlerinin ve anne babasının onu sevmesini ve kabul etmesini sağlamanın bir yoluydu.

İşin bu kısmı kolay gibi gelebilir ama burada birbiriyle bağlantılı bilinçsiz süreçlerden oluşan bir zincirden bahsediyoruz. Bilinçsiz süreçlerinizle barışıksanız ve bu süreçleri kabullenebiliyorsanız işiniz kolay olur ama çoğumuz bu kadar şanslı değiliz. Alışkanlığınızın gizli faydasını ve sizin iyiliğinizi düşünerek size vermek istediği mesajı keşfetmek için terapistinizle konuşmanız gerekebilir. Zinciri çözmeye ve gerçekte neler olup bittiğini anlamaya hazır değilseniz bir terapist bile size hızla yardımcı olamayabilir.

İstenmeyen Alışkanlığı Duygusal Açıdan Gereksiz Hale Getirme

Diyelim ki istenmeyen alışkanlığınıza gereksinim duymanızın nedeniyle bağlantı kurmayı başardınız. İkinci adım, bu alışkanlığa gereksinim duymayı geride bırakacak bir yol bulmaktır. Bu noktaya da bir anda ya da gördüğünüz bir rüyayla ya da bu yazıyı okuyarak kolayca ulaşabilirsiniz ama alışkanlığınızla duygusal bağınızı koparacak yeni bir anlatı bulmakta zorlandığınızı da görebilirsiniz.

Her birimiz eşsiz birer bireyiz. Aynı kötü alışkanlıklar her birimiz için tamamen farklı birer mesaj taşıyacaktır. İşe yarayan çözümler de aynı şekilde kişisel olacaktır. Örneğin, sağlığı konusunda endişelenmesinin babasına karşı duyduğu öfkeyi ve annesine olan bağlılığını ifade etmenin bir yolu olduğunu anlayan kişiyi ele alalım. Bu kişi annesine olan bağlılığını ifade etmek için annesinin onun mutlu olmasını istemesine odaklanabilir. Bu iş, tamamen, eski bağlantıları çözüp yeni bağlantılar kurmakla ilgilidir.

Sıkılınca tırnaklarını yiyen küçük kıza, sıkılmamak için sınıftaki etkinliklere nasıl katılabileceğini öğreterek yardımcı olabilir miyiz? Ya da belki, başkaları ne derse desin, ya da ne yaparlarsa yapsınlar onun sevilmeye değer biri olduğunu söyleyen tarafıyla ilişki kurmasını sağlayabiliriz.

İstenmeyen Alışkanlığı Değiştirmek ve Davranışsal Boyut Üzerinde Çalışma

Davranış psikolojisi alanında yapılan araştırmalar, her alışkanlığın üç bölümü olduğunu gösteriyor. Karnınız tok olduğu halde yemek yeme örneğiyle açıklamaya çalışayım. Döngü, tetikleyici dediğimiz bir hatırlatmayla başlıyor. Tetikleyici, mutfağa gitmenize neden olan şey demek. Belki yapmanız gereken ama yapmak istemediğiniz bir telefon görüşmesi vardır ve ertelemeye çalışıyorsunuzdur. Belki bir projeyi tamamlamak için yeterince zamanınız kalmadığını düşünüyor ve endişeleniyorsunuzdur. Sizin de gördüğünüz gibi bunlar bir etkinlikle olan ilişkimizin yarattığı duygusal durumlar. Ardından alışkanlığın kendisi geliyor: Uzanıp kontrolsüz bir şekilde yemeye başlıyorsunuz. Döngünün üçüncü bölümü ise ödül, yani elde ettiğinizi hissettiğiniz fayda; bu örnekte ödül, gerginliğin geçici olarak ortadan kalkması.

Süreç belki karmaşık gibi görünebilir ama aslında karmaşık değil. Pavlov’un köpeğini düşünün. Pavlov önce bir zil çalıp sonra köpeğine yemek vermeye başlamış. Birkaç tekrardan sonra köpek zil sesini duyar duymaz salya salgılar olmuş.

Çoğu kişi, istenmeyen alışkanlığı ortadan kaldırmaya odaklanır. Oysa istenmeyen bir davranış karşısında en iyi yaklaşım, bu davranışın yerine işinize yarayan farklı bir davranış koymaktır. Bu üç bölümlü döngüyü değiştirmek için tetikleyici duyguyu fark etmeli ve bu duyguyu başka bir şey seçmeye bağlamalısınız, örneğin sigara içmek yerine sakız çiğnemeyi ya da fazla yemek yerine su içmeyi seçebilirsiniz. Buna 21 gün devam ettiğinizde bu seçim yeni bir alışkanlık haline gelir. Ancak bunun işe yaraması için baştaki alışkanlığınızın duygusal boyutunu çözmüş olmanız ve alışkanlığınızın yerine koymayı seçtiğiniz davranışın bu duygusal ihtiyacın karşılanmasıyla çelişmiyor olması gerekir.

İstenmeyen bir alışkanlığı değiştirmek zaman ve çaba gerektirebilir ama umarım duygusal ve davranışsal tetikleyicilerinizi bilirseniz bunu başarmanın her zaman mümkün olduğunu anlatabilmişimdir.

İrem Bray

İrem Bray, Boğaziçi Psikoloji ve Londra Üniversitesi Psikiyatri Enstitüsü mezunu uzman bir psikolog ve deneyimli bir Aile Terapistidir. Hayatı, dünyaya vereceği armağanlarını keşfetme ve paylaşma yolculuğu olarak görür. Bireyden yola çıkarak toplumu halka halka dönüştüren projeler geliştirir. Ekibi ile birlikte son teknolojileri kullanarak aile terapistleri yetiştirir, dünyanın her yerinde yaşayan kişilerle, özellikle Türk ve Türklerle ilişkide olanlarla görüşerek birey, çift, aile, şirket gibi sistemleri iyileştirmek, geliştirmek üzere çalışmalar yapar. İrem Bray ve ekibine [email protected] adresinden veya 0090 538 912 33 36 ve 0044 738 7763244 telefon numaralarından hemen ulaşabilirsiniz.

Bunlar da hoşunuza gidebilir...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir