Engelli Birey İle İletişim – İncelikler

Engelli birey ile iletişim incelikleri 2014 yılının Ağustos ayında Fatih Kılıçarslan ve Fatma Çoban’la birlikte yapmış olduğumuz bir sohbetin konusu. Engelli bireyin karşısındaki belki en büyük engel hareket özgürlüğünün sınırlanması.  Bu nedenle toplum içinde kolay hareket edebilmesi, üretken olabilmesi için toplumsal yapılarımızı gözden geçirip, adapte etmemiz gerekiyor. Okullarımızın, toplu taşım araçlarının, binaların, yolların giderek günlük yaşamın doğallığı içinde tekerlekli sandalyeye uygun inşa edileceğine inanıyorum. Benim burada özellikle üzerinde durmak istediğim konu ise iletişim zorlukları. Bazı kişiler patavatsız, bazı kişiler bilinçsiz, bazıları ön yargılı; bazı kişiler engelli kişi ile iletişim kurarken yanlış bir şey söyleme korkusu ile uzak duruyorlar. Bu yazımda engelli birey ile iletişimde incelikler konusunda bazı öneriler sunuyorum.

Herhangi bir kişi ile iletişim kurarken nasıl karşınızdaki kişinin onurunu koruyacak şekilde, saygıyla ve nezaketle yaklaşıyorsanız aynı tutumu yansıtmayı düşünerek kendinizi rahat bırakın.

Engelli Birey ile İletişimde İyi Hissettiren Kelimeleri Seçelim

Olumlu kelimeler seçtiğinizde karşınızdaki kişiyi güçlendirirsiniz. Örneğin:

• Gelişimsel engeli olan kişi
• Engeli olan kişi (sakat yerine)
• Kas hastalığı olan kişi (kas hastalığı mağduru yerine)
• Tekerlekli sandalye kullanan kişi (tekerlekli sandalyeye bağımlı kişi yerine)
• Müsküler distrofisi olan kişi (müsküler distrofi mağduru yerine)
• Fiziksel engeli olan kişi
• Engeli olmayan kişi (normal yerine)
• Konuşamayan kişi (dilsiz yerine)
• Başarılı üretken kişi (engelini yenen cesur kişi yerine)

 Engelli Birey ile İletişim – Genel Tutumlar

1.Tanıştırıldığınızda el sıkışın, elini tam kullanamayan ya da yapay el kullanan kişiler de el sıkışabilir, el sıkıştığınız kişinin becerisine uygun şekilde el sıkışın.

2.Yardım önerisinde bulunduğunuzda, öneriniz kabul edilmeden harekete geçmeyin, ne yapmanız gerektiğini sorun ve cevabı dinleyerek uygulayın. Israrcı ve aceleci olmayın, yardımınız reddedilirse de alınganlık göstermeyin.

3.Yetişkinlere yetişkin olarak yaklaşın. Hitap şeklinizin içinde bulunduğunuz ortamdaki diğer kişilere hitap biçiminizle aynı olduğundan emin olun.

4.Ne yapacağınızdan emin olmadığınızda sormaktan kaçınmayın; aksine sormanızın engelli kişiye verdiğiniz değeri ve önemi gösterdiğini bilin.

5.Yürüyemeyen bir kişiyle konuşurken, ‘hadi koşalım’ gibi günlük dilde kullanılan bir deyim kurduysanız bundan dolayı kendinizi suçlamayın.

 Engelli Birey ile İletişimde Hareket Sınırlılığı Olan Kişilerle Prensipler

1.Konuşurken göz hizasına gelin.

2.Tekerlekli sandalyeye yaslanmayın.

3.Hiçbir şekilde başını veya omzunu okşayarak aciz hissettirmeyin.

4.İzin istemeden sandalyeyi hareket ettirmeyin.

5.Bir kapıyı açmakta zorlandığını görüyorsanız yardım etmeyi teklif edin.

6.Telefon ettiğinizde uzun çaldırın.

 Engelli Birey ile İletişim – Konuşma Zorluğu Yaşayan Kişilerle Prensipler

1.Söyleneni anlamadığınızda anlamış gibi yapmayın; tekrar etmesini isteyin ve daha sonra anladığınızı tekrar edin.

2.Kısa cevaplar gerektiren veya başla cevap verilebilecek sorular sorun.

3.Kişinin yerine konuşmayın, cümlelerini tamamlamayın.

4.Söylediklerini anlamak için dikkatinizi verin.

5.Gerekirse izin isteyerek iletişim için yazıyı kullanın.

6.Sabırlı, esnek ve destekleyici olun.

Bu yazıyı yazalı, sohbetimizi yapalı  2 sene olmuş.  Fatma’dan rica ettim ve yapmak istediği eklemeler olup olmadığını sordum.  Bana yazdıkları şöyleydi:

‘Dün gece videoyu dinlediğimde Engelli çocukların insanların yüzeysel sorgulamalarından acıyan gözler ile bakmasından dolayı okulda eğitimci ve çocukların duyarsız yaklaşımlarından dolayı okula gitmekten, dışarı çıkmaktan vazgeçmeleri geldi aklıma. İçinde bulunduğu konumu anlamakta ve kabul etmekte doğal olarak zorlanan çocuklara toplumun düşünmeden tepki vermesi, onun önünde durumun sorgulanması zarar veriyor.

Benim bir anım var. Bursa’da çalıştığım süreç içinde derneğe bir genç geliyordu. Sağlıklı bir adamdı. Ama çok duyarlı idi. Dernekte manuel sandalyeye oturup onunla hareket ediyordu. Bir gün yine o sandalyeye oturdu ve derneğin biraz ötesinde bulunan havuzun kenarına gitti. Kapının önünden onu izliyordum ben de. Yanına iki kadın yaklaştı. İki dakik sonra benimki sandalyeden ayağa fırladı ve aldı sandalyesini yürüyerek derneğe geldi. Kadınlar şaşkın şaşkın bakakaldılar arkasından.

Geldiğinde ne oldu dedim? Ya karşıma geçip “vah vah çokta gençmiş, ne kadar da yakışıklı” diye konuşmaya başladılar. Bu tavırlarına dayanamadım sandalyeden ayağa fırladım dedi.  

İnsanlar çocuklara da böyle yöneldiklerinde çok zarar veriyorlar.

Fatih farklı olanı anlamak ve onunla yaşamayı öğrenmek demiş. Biz toplum olarak buna çok uzağız ama böyle bir anlayış çok yapıcı bir anlayış.’

20 seneyi aşkın bir süredir onlu yaşlarından itibaren tekerlekli sandalye ile yaşayan Fatma’nın gözlem ve deneyimlerinden süzülen bu değerli katkısının hepimizin farkındalığında  fark yaratması dileğiyle kendisine teşekkür ediyorum. Fatma Çoban Türkiye Kas Hastalıkları Derneği Yönetim Kurulu üyesidir.

d