Tuvalet Eğitiminde Yapılan Hatalara Dikkat Edin

Bugün tuvalet eğitimi sırasında yapılan hatalardan söz edeceğiz. Birçok anne baba çocuklarının gelişiminde özel yeri olan bu süreçte ne yapacakları konusunda hâlâ kafa karışıklığı yaşıyor. Ben sizin ve çocuğunuzun en başından itibaren sağlıklı bir ilişki yaşamanızı istiyorum. Yapılan hataların çocuğunuzun kişiliğinin şekillenmesinde uzun süreli etkileri olabileceğini biliyoruz. Tuvalet eğitimi, çocuğunuzun sınırların farkına varmaya, davranış ve dürtülerini kontrol etmeyi öğrenmeye başladığı dönemdir.

Şunu kabul edelim, çiş ve kakayla uğraşmak zordur ve bebeğinizin vücudundan gelen sinyalleri izlemeyi ve rahatlamak için doğru yeri ve zamanı beklemeyi biran önce öğrenmesini istersiniz.

Kendinizi Ne Şekilde İfade Etmelisiniz

Bazılarımız dışkıdan iğrenir. Oysa çocuklar için kaka hâlâ deneyimlerinin bir parçasıdır. Dışkılarını adeta kendilerinin bir parçası ve ebeveynleri olarak size hediye edebilecekleri bir şey olarak görürler. Bu konuda konuşurken heyecan göstermemeniz, hiçbir şekilde “pis,” “iğrenç,” “pis kokulu” gibi kötüleyici sözler kullanmamanız gerekir.

Ne dediğinizden daha da önemlisi duygularınızı ifade eden ses tonunuzdur. Çocuğunun dışarı çıkmakta zorlandığını görmüş olan her anne baba, çocukları sonunda işini bitirince ne kadar rahatladıklarını çok iyi bilir. O durumda olumlu duygular ifade etmek çok kolaydır. Ama bazen, çocuğunuzun kaka yapmasını beklerken olumlu ve neşeli olmak o kadar kolay olmaz, yine de küçük çocuklarımıza karşı tutumumuz bu şekilde olmalıdır – üstelik olumlu bir tutum içinde olduğumuzda yüreğimiz de daha az tükenir.

“Eğitim” sözcüğü kötü çağrışımları olan bir sözcük, keşke tuvalet eğitimine mesela “kaka verme töreni” gibi başka bir isim verebilseydik. Seçtiğimiz sözcüklerin hayata bakışımız üzerinde o kadar etkisi var ki! Ben de tuvalet eğitimi terimini kullanacağım ama umarım siz bu sürece çocuğunuzun ve sizin katlanmanız gereken bir görev olarak değil çocuğunuzun kişiliğine ve gelişimine duyarlı olmanızla gelişecek doğal bir süreç olarak yaklaşırsınız.

Tuvalet Eğitimi Fazla Sıkı Tutulursa

Çocuğunuzun hazır olmadığı ve istemediği bir şeyi yapmasını beklemenin çok çeşitli istenmeyen sonuçları olabilir. Çocuğunuzu daha kas kontrolü gelişmeden zorlarsanız hem çocuğunuzun hem de sizin öz güveniniz zarar görür. Asi bir tutum şartlanması ortaya çıkar ve normal gelişim süreci gecikir ve karmaşıklaşır. Süreci hızlandırmaya çalıştığımızda aynı zamanda çocuklarımıza karşı eleştirici bir tavır takınırız. Bunun ileriki yıllarda hem çocuğumuzun okula uyum sürecinde hem de ergenlik çağında sonuçları olabilir.

Tipik bir sert tavır örneği olarak, “Olamaz! Bunu nasıl yaptın! Şu yaptığın pisliğe bak; yaramaz seni!” diye bağırdığınız zaman çocuğunuz kendini aşağılanmış hisseder ve öz güvenini kaybedebilir ya da korkabilir.

Anne baba olarak birçoğumuzda olan bir başka alışkanlık da çocuğunuzu başka küçük çocuklarla karşılaştırmaktır. Genellikle biz ne kadar karşılaştırırsak karşılaştıralım çocuklar kendi büyüme hızları neyse o hızla büyür ve gelişirler. Hatta bu evrede diğer çocuklarla karşılaştırılmak çocuğun geri kalmasına neden olabilir.

Anne babaları bu dönemde sert davranan çocuklarda büyüdüklerinde cimri ve inatçı, çevrelerindeki değişikliklere iyi uyum sağlayamayan yetişkinler olma eğilimi görülür. Bu alışkanlıkların nasıl ciddi sosyal problemlere ve hatta akıl ve ruh sağlığı sorunlarına yol açabildiği ile ilgili açıklamalarımı karşılaştırma, eleştirme ve utandırmanın etkileri konusundaki yazımda bulabilirsiniz.

Tuvalet Eğitimi Fazla Rahat Olursa

Bazen ebeveynler öyle bir hale gelirler ki çabalamayı tamamen bırakırlar. Ebeveynlerin çok yüksek beklentileri varken hayal kırıklığına uğrayıp güçleri tükendiğinde böyle şeyler olabilir. Çocuğun inat veya asilik gibi görünen tutumuyla anne babanın dayanma gücü birbirine denk olmayabilir.

Sonuç olarak çocuk tuvalet kullanmaya tepki olarak altına yapabilir. Tuvaletini ne zaman ve nereye yapması gerektiği söylendiğinde hiç umursamayabilir. Önünde sonunda öğrenirler ama büyüdüklerinde dağınık, düzensiz, isyankar yetişkinler olma olasılıkları da yükselir. Sınırları konusunda ortalamadan daha rahat olurlar. Örneğin eşyalarını arkadaşlarıyla paylaşabilir ve başkalarına verebilirler. Ayrıca başkalarının duygularını dikkat almakta zorlanırlar.

Orta Yolu Tutturmak

İş çocuk yetiştirmeye gelince denkleme çok fazla bilinmeyen girer. Bilgi, istemediğiniz kadar çoktur. Çelişkili bilgiler insanın kafasını karıştırır. Arkadaş ve akrabaların etkisi rahatlatıcı ve yol gösterici olabileceği gibi bir stres kaynağı da olabilir. “Yeterince iyi anne baba” olmanın sırrı bir yandan çocuğunuza sevildiğini, önemsendiğini ve güvende olduğunu hissettirecek sınırları koyarken bir yandan da onun doğal gelişimini bozmamaktır. Orta yoldan gitmek ve dengeli, ılımlı tutum herkes için en iyisidir. Takıldığınız yerde, ne yapacağınızı bilemediğinizde bu sihirli kavramı rehber edinin, size doğru yolu gösterecektir.

Tuvalet Eğitiminde İyi Uygulamalar

Çocuğun bezden çıkması doğal bir süreçtir, yapmanız gereken tek şey hazırlık yapmak, çocuğunuzun hazırlandığını gösteren belirtileri fark etmek ve süreci kolaylaştırmaktır.

1) Tuvalet eğitimi öncesinde kendinizi ve çocuğunuzu hazırlamak için şunları yapabilirsiniz:

• Susam Sokağı’nın bu bölümünü el altında bulundurun, böylece çocuğunuz kolaylıkla ve sık sık lazımlık kullanımını görüp izleyebilir.
• Hazır olduğu zaman ne olacağını anlatın ve gösterin.
• Başka birinin tuvalete gitmesini görmek çocuğunuza faydalı olacaktır.
• Çocuğunuzun lazımlığı görmesini ve lazımlıkla oynamasını sağlayın.
• Çocuğunuzun çişi ve kakası geldiğini gösteren belirtileri öğrenmeye çalışın.

2) 2 yaş civarında çocuğunuzun hazır olduğunu gösteren aşağıdaki işaretlerin çoğu ortaya çıktı mı diye takip etmeye başlayın:

• Çocuğunuz yürüyebiliyor mu, külodunu indirebiliyor ve çekebiliyor mu, lazımlığa oturabiliyor mu?
• Basit yönergeleri anlayabiliyor ve izleyebiliyor mu?
• Diğer çocukları ve büyükleri taklit ediyor mu?
• Övülmekten, takdir edilmekten zevk alıyor mu?
• Başardığı şeylerle gurur duyuyor mu?
• Bezini uzun süre ıslatmadan duruyor mu?

3)  Bu işaretlerden çoğunu görüyorsanız bezden lazımlığa geçiş için doğru dönemi seçme vakti gelmiş demektir. Bu dönemin siz ve çocuğunuz için başka bir geçiş dönemiyle çakışmayan, olağan bir dönem olduğundan emin olun, örneğin yeni bir bakıcıya alışmaya çalıştığınız, babanın iş seyahatine çıktığı, yeni bir kardeşin geldiği veya ailenin tatile çıktığı ya da tatilden döndüğü bir dönem olmasın.

4) Aşağıdaki ipuçları size ve çocuğunuza faydalı olabilir:

• Kendinizi sürecin yavaş ilerleyeceğine hazırlayın, düşündüğünüzden hızlı olursa sürpriz olsun.
• Süreç boyunca rahat olun, gerilmemeye çalışın, kazalar olması normaldir. Hazırlıklı olun ki canınız sıkılmasın.
• Çocuğunuzu asla utandırmayın ve zorlamayın.
• İstenen yöndeki en ufak ilerlemeyi bile coşkuyla övün.
• Çocuğunuza çişinin ya da kakasının geldiğini gösteren davranış ve belirtileri fark etmeyi öğretin.
• Bu belirtileri fark ederek size söylemesi için çocuğunuza yardımcı olun, söylediğinde övün.
• Çocuğunuzun gün içinde bezlenmeden lazımlığı kullanmasını teşvik edin, lazımlığı kullanma sayısını yavaş yavaş arttırın, örneğin sabah uyanınca, yemeklerden sonra, yatma zamanından önce lazımlığa oturtun.

Annelerin deneyimlerini paylaştıkları bu sitede ki kaynakları okumak ta size yardımcı olacaktır.